අන්නසෝත්‍රය සහ අන්නසෝත්‍ර පිළිකා (Oesophagus and Oesophageal cancer)

🔺අන්නසෝත්‍රය

අන්නසෝත්‍රය යනු පේශි සහ තන්තු වලින් සුසැදි නාලාකර ව්‍යුහයකි. එහි කාර්‍යය වන්නේ ග්‍රසනිකාවේ සිට ආමාශය දක්වා ආහාර ගෙනයාමයි. එය පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ඉන්ද්‍රියයක් වන අතර දිග සෙන්ටිමීටර 25 (අඟල් 10) පමණ වේ. එය ස්වසනාලය සහ හෘදය පිටුපසින් උරස්කුහරය තුල ගමන් කර, මහා ප්‍රාචීරය හරහා ගොස් උදර කුහරයට ඇතුල්වී ආමාශයේ ඉහළ ප්‍රදේශයට(cardia) හිස් වේ.

🔺අන්නසෝත්‍ර පිළිකා

අන්නසෝත්‍ර පිළිකා ලොව පුරා බහුලව දක්නට ලැබෙන පිළිකා වලින් එකකි. එය සැලකිය යුතු මරණ හා රෝග සන්කුලතා වලට හේතුවේ.අන්නසෝත්‍රය ආ‍ශිත පිළිකා උප වර්ග දෙකක් ඇත. ඒවා නම් squamous cell carcinoma සහ adenocarcinoma වේ.Squamous cell carcinoma හටගන්නේ අන්නසෝත්‍රයහි ශ්ලේෂ්මල අපිච්ඡදයෙන් වන අතර අන්නසෝත්‍රයහි ඉහළ කොටසේහි බහුලව දක්නට ලැබේ. Adenocarcinoma ග්‍රන්ථිවල අපිච්ඡද වලින් හටගන්නා අතර සාමාන්‍යයෙන් අන්නසෝත්‍රයහි පහළ කොටසේ හටගනු ලැබේ.Squamous cell carcinoma ශ්රී ලංකාව වැනි සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර adenocarcinoma සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල බහුලව දක්නට ලැබේ.

🔺අවදානම් සාධක

Squamous cell carcinoma අවදානම් සාධක වන්නේ මධ්‍යසාර භාවිතය, බුලත් විට භාවිතාව , නිතර නිතර අධික උණුසුම් බීම වර්ග ගැනීම සහ අඩු ප්‍රතිඔක්සිකාරක (පළතුරු සහ එළවලු අඩුවෙන් ගැනීම) යන අවධානම් සාධකයි.Adenocarcinoma සඳහා සාමාන්‍යයෙන් ආමාශ ආන්ත්‍රික ප්‍රත්‍යාවර්ත රෝග (Gastroesophageal reflux disease /GORD) සහ තරබාරුකම අවදානම් සාධක වේ. .කෙසේ වෙතත්, දුම්පානය සහ දුම්කොළ Squamous cell carcinoma සහ Adenocarcinoma වර්ග දෙකටම පොදු අවදානම් සාධක වේ.

🔺රෝග ලක්ෂණ

අන්නසෝත්‍ර පිළිකාවල ලක්ෂණ සහ රෝග ලක්ෂණ සාමාන්‍යයෙන් දක්නට ලැබෙන්නේ පිළිකාව දරුණූ අවධීයට පරිවර්තනය වී ඇති රෝගයේ අවසාන අදියරේදීය.

🔸බර අඩු වීම

නොදැනුවත්වම බර අඩු වීම බොහෝ විට squamous-cell carcinoma අවස්ථාවන්හි ආරම්භක සලකුණකි, නමුත් adenocarcinoma ආරම්භක අවධියේදී බර අඩු වීම සාමාන්‍යයෙන් නිරීක්ෂණය නොකෙරේ. පිළිකා සෛල ඉහළ ශක්ති අවශ්‍යතා සහිත සෛල වේගයෙන් බෙදන බැවින්, පිළිකා සෛල සඳහා සැලකිය යුතු ශක්තියක් යොදා ගනී. එබැවින්, වැඩෙන පිළිකා සෛලවල වැඩි ශක්ති අවශ්‍යතා සපුරාලීම සඳහා ශරීරයේ බොහෝ ශක්ති ප්‍රභවයන් බහුලව භාවිතා වේ.තවද, පිළිකා සෛල මගින් නිපදවන ද්‍රව්‍ය ගණනාවක් ආහාර රුචිය අඩු කිරීමට හේතු වේ.එබැවින්, ආහාර රුචිය, සහ පෝෂණය අඩුවීම හේතුවෙන් squamous cell carcinoma සහ adenocarcinoma වර්ග දෙකෙහිම අවසානයේ බර අඩු වීම දැකගත හැකිය.

🔸ඔක්කාරය, වමනය සහ ලේ වමනය

පිළිකා පටක වර්ධනය වීම අන්නසෝත්‍රයහි සාමාන්‍ය ක්‍රමාකුංචන (peristalsis) යාන්ත්‍රණයට තවදුරටත් බාධා කරයි. මෙම විපර්යාසය නිතර නිතර ඔක්කාරය, වමනයට හේතු වේ.පිළිකා පටක වේගයෙන් වර්ධනය වන විට, පවතින රුධිර නාල පටක වලට ප්‍රමාණවත් ඔක්සිජන් සහ පෝෂ්‍ය පදාර්ථ සැපයීමට අපොහොසත් වේ. එබැවින්, නව රුධිර වාහිනී සෑදෙන්නේ neovascularisation නම් ක්‍රියාවලියෙනි. කෙසේ වෙතත්, මෙම නව රුධිර නාල සාපෙක්ශව ශක්තිමත් බවින් අඩූ වේ. ඒවා පහසුවෙන් කැඩී රුධිර වහනය සිදුවිය හැකිය. එබැවින් පිළිකා පටක වලින් පහසුවෙන් ලේ වහනය විය හැක. එමනිසා, රෝගීන්ට ලේ වමනය ඇති විය හැක.

🔸ගිලීමේ අපහසුතාව

පිළිකාව විශාල වන විට අන්නසෝත්‍ර නාලය කුඩා වී අන්නසෝත්‍රය හරහා ආහාර ඇතුල් වීම සීමා කරයි. පිළිකා පටක අන්නසෝත්‍ර වට ප්‍රමාණයෙන් 60% කට වඩා ඇතිවී තිබේනම් ගිලීමේ අපහසුතා (dysphagia) දක්නට ලැබේ. පිළිකාව විශාල වන විට පළමුව ඝන ද්රව්ය ගිලීමේ අපහසුතාවයක් ඇතිවේ. පිළිකාව තවදුරටත් වර්ධනය වන විට දියර ගිලීමේ අපහසුතාව ද ඇතිවේ. එබැවින් පිළිකාව විශාල වීමත් සමඟ ගිලීමේ අපහසුතාව ක්රමානුකූලව නරක අතට හැරේ.

🔸කටහඬ ගොරෝසු වීම

වම් සහ දකුණු පුනරාවර්තන ස්වරාලය ස්නායු අන්නසෝත්‍රය සමඟ ඉතා සමීපව පිහිටා තිබේ. මේවා කටහඬ ඇති කිරීම සඳහා අවශය ස්වරාල පේශි ක්‍රියාකාරීත්වයට අවශය වේ. සම්බන්ධ වේ. අන්නසෝත්‍ර පිළිකා සෛල සමීප ව්‍යුහ වෙත ව්යාප්තිය හරහා පහසුවෙන් මේ ස්නායු වලට ඇතුල් විය හැක. කටහඬ ගොරෝසු වීම මෙන්ම අසාමාන්‍ය ලෙස , රළු හෝ ගොරෝසු කැස්සක් ඇතිවීම පිළිකා සෛල සමීප ව්‍යුහ වෙත ව්යාප්තියේ පොදු රෝග ලක්ෂණ වේ.

🔺රෝගය හඳුනා ගැනීම

අන්නසෝත්‍ර පිළිකාවක් ඇති බව හඟවන සායනික ලක්ෂණ ඇති රෝගීන් සාමාන්‍යයෙන් ඉහළ ආමාශ ආන්ත්රයික එන්ඩොස්කොපි සහ එන්ඩොස්කොපි ආධාරයෙන් පටක කොටස් ලබා ගැනීමට(biopsy) භාජනය කෙරේ. ඇතුළත කුඩා කැමරාවක් සහිත දිගු සිහින් නලයක්, එන්ඩොස්කොප් ලෙස හැඳින්වේ, එය මුඛය වැනි ස්වාභාවික විවරයක් හරහා ශරීරයට ඇතුල් කෙරේ. එවිට වෛද්‍යවරයාට කැමරා තිරය මත අන්නසෝත්‍රහි ඇතුලත හොදින් නිරීක්ශනය කලහැක.. එය සාමාන්‍යයෙන් රෝහලක එන්ඩොස්කොපි ඒකකයකදී සිදු කෙරේ. පටක සාම්පල පසුව පටක විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණයට භාජනය කරනු ලැබේ. එමගින් රෝග විනිශ්චය තහවුරු කිරීමේ අවස්තාව සැලසේ.උරස් උදරයේ සහ ශ්‍රෝණි ප්‍රදේශයේ පරිවෘත්තීය පිළිකා පටක පැතිරීම විමර්ශනය කිරීම සඳහා පරිගණක ටොමොග්‍රැෆි (CT) අවශ්‍ය විය හැකිය. ටොමොග්‍රැෆි විමෝචනය කරන පොසිට්‍රෝන වැනි උසස් රූපකරණ ක්‍රම මගින් පිළිකා පැතිරීමේ ප්‍රමාණය පිළිබඳ නිවැරදි තොරතුරු සැපයිය හැකිය. මීට අමතරව, එන්ඩොස්කොපික් අල්ට්රා සවුන්ඩ් ස්කෑන් භාවිතා කරනුයේ පිළිකා ආක්‍රමණයේ මට්ටම සහ කලාපීය වසා ගැටිති වලට පිළිකා පරිවෘත්තීය මට්ටම තක්සේරු කිරීම සඳහාය.

🔺ප්‍රතිකාර

අන්නසෝත්‍ර පිළිකා, පිළිකා ආශ්‍රිත මරණ සඳහා හොඳම හේතු දහයට අයත්වේ.අන්නසෝත්‍ර පිළිකා සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීම පිළිකා පටක වල තත්වය මත රඳා පවතී. ආරම්භක අදියරේදී පිළිකාව පැතිරී නොමැතිනම් ශල්යකර්ම මගින් පිලිකාව ඉවත් කල හැකිය. රෝගයේ පසු අදියරවලදී රසායනික චිකිත්සාව,විකිරණ චිකිත්සාව ශල්යමය ශල්යකර්ම වැනි ප්‍රතිකාර ක්‍රම කිහිපයක සන්කලනයක් සඳහා යොමු වීමට සිදුවනු ඇත. පිළිකාව සුව කල නොහැකි තත්වයේ පවතී නම් සහන සත්කාර නිර්දේශ කරනු ලැබේ.

සටහන:

Dr.Amila Wickramarathna Amila Madhubhashani

MBBS & Lecturer

Department of Anatomy

Faculty of Medicine

Wayamba University of Sri Lanka